Historiek 

De arts-and-crafts beweging werd opgericht als reactie op de industrialisatie in de 19e eeuw, die had geleid tot een degeneratie van de vormgeving en de kwaliteit van goederen. De beweging bepleitte een simpeler en ethischer benadering van design en productie. Ze ontstond in Engeland. Het doel was de idealen van traditionele ambachtelijke productie en vakmanschap opnieuw te herwaarderen. Iedereen die van mening was dat handgemaakte objecten superieur waren aan machinaal gemaakte producten kon zich bij de vereniging aansluiten.

De beweging beschouwde machinale productie ook als degraderend voor maker en consument. Typische arts-and-crafts ontwerpen werden gekenmerkt door een eenvoudige vormgeving  waarmee men de natuurlijke harmonie tussen vorm, functie en decoratie gestalte probeerde te geven. In haar puurste vorm was de decoratie een afgeleide van de constructie. Als voorbeeld zijn de pluggen en bouten bij meubilair als oppervlaktemotief te gebruiken.

Een van de eersten die het verband legde tussen het verval van esthetische waarden en de nationale moraal was ontwerper Augustus W.N. Pugin. Hij was ervan overtuigd dat het mogelijk was de samenleving te hervormen met goede vormgeving. Hij koos de gotische stijl als werktuig voor verandering. Pugin is bekend vanwege zijn ontwerpen voor de nieuwe Houses of Parliament (1835-1837). Zijn objecten en architectuur waren een voortdurende bron van inspiratie voor veel vooraanstaande aanhangers van arts-and-craftsbeweging, zoals William Burgess, John Ruskin en William Morris.

In de eerste periode, onder leiding van Morris, liet men zich inspireren door de vormen van dieren en planten. Dit is te zien bij de behangontwerpen van Morris. In de tweede periode Had men een abstractere benadering. Sommigen gebruikten beweging in hun ontwerpen en anderen werden geïnspireerd door exotische, mythische wezens. De keramiek van William de Morgan, het aardewerk van Walter Crane en het kleurrijke geëmailleerde metaal werk van architect en ontwerper Charles Ashbee en het werk van Arthur Mackmurdo van The Century Guild waren alle kenmerkend voor deze latere benadering.

De campagne om Pugins theorieën in praktijk te brengen, werd geleid door Morris die in 1861 Morris, MarshalI, Faulkner & Co. oprichtte (in 1874 omgedoopt tot Morris & Co.), en wandtapijten, meubilair en gebrandschilderde ramen ging maken. Veel sociale problemen in het Engeland van die tijd werden volgens Morris en zijn kameraden veroorzaakt door industrialisatie en mechanisatie. Aanhangers van het arts-and-crafts ideaal werden geïnspireerd door de middeleeuwse handwerksgilden. Zij richtten een aantal gilden en vakverenigingen op, elk met hun eigen stijl, specialisatie en leiders om ideeën te bespreken en uit te wisselen. Dit waren onder andere het Guild of St. George, The Century Guild, Guild of Handicraft, Cotswold School en het Art Workers Guild die als doel hadden “het bevorderen van onderricht in alle beeldende kunsten en ambachten door middel van lezingen, bijeenkomsten, demonstraties, discussies en andere methoden; en het bevorderen en handhaven van een hoge standaard van vormgeving en vakmanschap ( … ) op elke mogelijke manier voor het nut van de gemeenschap”. 

Het Art Workers Guild werd gevormd door het samenvoegen van twee bestaande groepen: een vijftal jonge architecten, bekend als The St. George Society en The Fifteen, een groep die werd opgericht door schrijver en ontwerper Lewis F. Day en ontwerper/illustrator Walter Crane. Op de indrukwekkende lidmaatschaplijst staan onder andere Morris, Mackmurdo, Ashbee en Charles Voysey. Ondanks de tegenstand hield de nieuwe groep in 1888 zijn eerste tentoonstelling in de New Gallery in Regent Street in Londen onder voorzitterschap van Walter Crane. De groep noemde zich de Arts and Crafts Exhibition Society. Aan deze tentoonstelling dankt de Arts-and-Craftsbeweging zijn naam.

Hoewel de Arts-and-Craftsbeweging in Engeland begon, vond in de VS en Europa al snel een herwaardering plaats van de decoratieve kunsten. In Scandinavië en Centraal-Europa leidde de beweging tot een opleving van nationale stijlen. De Amerikaanse poging om het arts-and-craftsideaal te importeren werd bekend onder de naam Craftsman Movement, Mission Style of Golden Oak.

Wat esthetiek betreft, vertegenwoordigde de Arts-and-Craftsbeweging een essentiële stilistische ontwikkeling van de decoratieve kunsten, maar ze was er ook van overtuigd dat goede kunst en vormgeving de maatschappij zouden kunnen hervormen en de kwaliteit van leven van zowel de maker als de consument zou kunnen verbeteren. In die zin was het een belangrijke voorloper van het modernisme.