Overzicht actieve loopbaan

Engeland  I  Kunstcriticus,

John Ruskin  (1819-1900) was de invloedrijkste kunstcriticus van de 19de eeuw en zijn houding ten opzichte van kunst, architectuur, design en hun relatie tot de samenleving en de sterfelijkheid hadden een diepgaand effect op de Britse cultuur.

Net als zijn tijdgenoot William Morris verachtte Ruskin de geïndustrialiseerde wereld; hij begon met het schrijven van het tweede deel van The Stones of Venice op de dag dat de Great Exhibition openging een tentoonstelling waarop hij veel negatieve kritiek had. Ruskin had veel te zeggen over bijna ieder aspect van de door mensenhanden gemaakte wereld en was een groot liefhebber van de gotiek.

Hij verachtte de gladde kunstmatigheden van de dag, vooral zoals die van de inrichting van villa’s, en ging tekeer tegen gevlamd hout en alle vormen van misleiding in inrichting.

Ieder object en ieder gebaar had voor hem een moreel karakter, zoals wordt getypeerd door zijn beschrijving van het schilderij The Awakening Conscience van William Holman-Hunt in zijn Academy Notes voor 1854.  Hier vestigde hij vooral de aandacht op “de fatale nieuwheid van het meubilair” die de schilder in de kleedkamer van de rokkenjager liet zien. Ruskins wereldvisie was zo breed dat het geen verrassing is dat die zich vertakte.

De psychologie van Arts & Crafts was geheel die van Ruskin. Een belangrijk boek van zijn hand was The Stones of Venice (1851-1853). Hij schreef nooit “De bakstenen van Battersea”, wat een gemis is. Ruskin was de laatste Hebreeuwse profeet. 

Ruskin, de welgestelde en enigszins overspannen zoon van een rijke wijnhandelaar, stond in zijn jeugd onder strenge religieuze discipline. Op zondag werden schilderijen met hun voorkant naar de muur gehangen. Deze gewoonte, kan zijn liefde voor kunst hebben versterkt. Honger is immers de beste saus. Het was echter een idee van kunst waaraan nieuwe omstandigheden niet tegemoetkwamen.

Ruskin zelf besefte al gauw dat schilderkunst en architectuur niet genoeg waren om al zijn moraliserende en hervormende energie aan te wijden. De publicatie in 1857 van The Political Economy of Art had hem een stap dichter bij de gekte gebracht en zijn aanstelling als Slade Professor of Fine Arts in Oxford bood hem alle mogelijkheid om zijn neus voor rechtschapen werk te ontwikkelen: hij liet ooit een groep studenten wegen repareren. Later veegde hij zelf de straten in Londen.

Eerder had de ontdekking van het vrouwelijke schaamhaar hem impotent gemaakt. Wat hij aan seksuele drijfveren was kwijtgeraakt, vond hij in het publieke debat en toen hij uiteindelijk gek was geworden, ging Arts & Crafts door met zijn werk. Ruskins invloed bereikte Duitsland. Via Hermann Muthesius had hij groot effect op de formulering van Walter Gropius van de ideologie van het Bauhaus. Door de talloze vertalingen beïnvloedden Ruskins gedachten ook de Duitse reactionairen die tegen het Bauhaus waren.

Ruskin had grote invloed op de consumentenpsychologie, waar hij tevens grote minachting voor had. “Ieder nieuw bezit,” schreef hij, “maakt ons weer vermoeider.” Het 20ste-eeuwse consumentisme zou hij maar niets gevonden hebben.