Historiek

Ook bekend als neoplasticisme en elementarisme. De Stijl  (1917-1931) is de naam voor het groepje architecten, ontwerpers, kunstenaars, filosofen en dichters dat in 1917 in Nederland werd opgericht rond het kunsttijdschrift De Stijl. De groep stond onder leiding van schilder en architect Theo van Doesburg en had leden als Piet Mondriaan, Jacobus Johannes,  Piet Oud en Gerrit Thomas Rietveld.

Ze beoogden een zuivering van kunst en vormgeving, waarbij natuurlijke vormen en subject moesten wijken voor geometrische abstractie en het gebruik van primaire kleuren en niet-kleuren (zwart en wit).

Deze doelstellingen werden uiteengezet in het eerste manifest van de groep uit 1918. Behalve het aanprijzen van eigen werk en ideeën, was in tijdschrift De Stijl ook werk te zien van de Russische constructivisten, Italiaanse futuristen en de dadaïsten. Neoplasticisme (nieuwe plastic kunst) was de term die Mondriaan gebruikte voor de waarden die Stijlkunstenaars in hun werk probeerden na te streven: de creatie van een universele esthetische taal in een eenvoudige, heldere stijl waarin constructie en functie werd benadrukt en die toepasbaar zou zijn op elk aspect van het moderne leven.

De Stijlbeweging ontstond als antwoord op de chaos veroorzaakt door de Eerste Wereldoorlog op een moment dat in Nederland orde boven alles ging. De multidisciplinaire aard van het groepslidmaatschap was onderdeel van het succes. Alles kon worden geproduceerd met een gemeenschappelijke beeldtaal: van grafiek tot interieurs, textiel en architectuur. Het werk van de beweging is direct te herkennen aan het gebruik van rechte, horizontale en verticale lijnen en kleurvlakken.

De in het functionalisme gewortelde filosofie werd belichaamd door de schilderijen van Piet Mondriaan en de ontwerpen van Gerrit Thomas Rietveld. Mondriaan was de kunstenaar die het dichtst bij De Stijl stond. Zijn abstracte schilderijen concentreerden zich op een harmonieuze compositie van lijnen, vlakken en kleur en de relatie tussen positieve en negatieve elementen in een arrangement van non-figuratieve vormen en lijnen. Rietveld vertaalde deze principes driedimensionaal in werk als de Rood-blauwe stoel.

Een structuur waarbij de nadruk ligt op het doorsnijden van vlakken met contrasterende kleuren en overdreven hoekpunten stond ook in Rietvelds werk centraal. Maar het Schröderhuis, dat compleet met meubilair en stoffering door Rietveld is ontworpen, is de meest complete realisatie van esthetiek van De Stijl.

Het tijdschrift De Stijl werd gepubliceerd tot aan de dood van Theo van Doesburg in 1931, waarna de beweging gaandeweg uiteenviel. Eind jaren ‘20 kreeg De Stijl internationale bekendheid. De dematerialistische vormgeving van zijn gebouwen, interieurs en meubilair leverde een fundamentele bijdrage aan het modernisme.