Historiek

Modern Scandinavisch design   (1936-2010) Ook bekend als modern Zweeds design en modern Deens design. Modern Scandinavisch design is de naam voor een stilistische ontwikkeling die in de jaren ‘40 ontstond binnen het modernisme. Typerend is het blankhouten meubilair met een specifieke nadruk op lijn en vorm en vaak wat kleur. Ook nu nog is het zowel in Scandinavië als in de rest van de wereld een dominante ontwerpstijl voor de consument.

Modern Zweeds design

In 1900 hadden Zweden, Denemarken en Finland hun eigen variatie op de art nouveau ontwikkeld en pasten deze toe in de in Scandinavië populaire traditionele ambachten, zoals het maken van meubels, keramiek, glas en textiel. Ongetwijfeld aangemoedigd door de activiteiten van de grote vakvereniging, Slöjdföreningen, waarin kunstenaars en ambachtslieden sedert 1900 samenwerkten, nam Zweden in de 20e eeuw het voortouw en ontwikkelde zijn eigen designstroming en stijl.

Als eerste profiteerden de keramiekbedrijven Gustavsberg en Rorstrand  en de glasfabriek Orrefors van deze vernieuwing. Hierdoor werden hun werknemers in de jaren ‘20 en ‘30 de pioniers van de Zweedse moderne stijl. De stijl viel op vanwege zijn eenvoud en natuurlijke uitstraling en werd beschouwd als het toonbeeld van de democratie, waardoor hij in de naoorlogse periode veel internationale waardering kreeg.

Op een tentoonstelling in Stockholm in 1930 exposeerde een aantal architecten dat zich misschien tijdelijk had laten afleiden door de scherpere, functionelere esthetiek die zich halverwege het decennium in Duitsland had ontwikkeld, maar de Zweedse meubelontwerpers lieten zich niet zo gemakkelijk afleiden. Mensen als Bruno Mathsson, G.A. Berg en Josef Frank, met hun liefde voor natuurlijke materialen als hout en leer, bliezen de waarden, tradities en vormgeving die bij Zweeds design horen nieuw leven in.

In 1939 was in het Zweedse paviljoen van de wereldtentoonstelling in New York te zien dat modern Scandinavisch design een internationaal erkende stijl was die stond voor elegantie en het goede leven. Warenhuizen in de hele wereld kregen een Zweedse naam, als Svenska en Form, en glossy’s prezen modern Scandinavisch design aan als “een stijl om niet alleen naar te kijken, maar om mee te leven!”.

Modern Deens design

Hoewel Deens modern design enige tijd later ontstond, was het in de designwereld van de jaren ‘50 net zo bekend en populair. Door de nieuwe Deense stijl die door mensen als Arne Jacobsen, Verner Panton en Poul Kjaerholm was ontwikkeld, kreeg men respect voor natuurlijke materialen.

Tegelijkertijd werd belangstelling gewekt voor vernieuwde stoelmodellen zoals de stickback-stoel, de strandstoel en safaristoel: modellen die de massaproductie van meubilair in die tijd beïnvloedden. Mogensens Afrikaans geïnspireerde stoelontwerpen van hout en leer en de expressieve, sculpturale stoelen van zijn jongere collega Finn Juhl uit de jaren 40 en 50 zijn tekenend voor het primitivisme dat een belangrijk kenmerk werd van Deens meubelontwerp in de jaren ‘50.

In metaalwerk bleef de eenvoudige elegantie, die rond de eeuwwisseling voor het eerst te zien was in het werk van Georg Jensen en later in dat van Kay Bojesen, bestaan, dankzij Henning Koppel. Een van de meest uitgesproken en bepalende eigenschappen van Deens design uit die tijd was zijn vermogen om tijdloze objecten te creëren die ook nu nog net zo fris zijn als op de dag dat ze werden gemaakt.

Modern Fins design

Pas op de Triënnales van 1951 en 1954 in Milaan kreeg Finland zijn prominente plaats in de wereld van de hedendaagse vormgeving. Dit kwam vooral door de unieke glasontwerpen die littala toonde. Tapio Wirkkala en Timo Sarpaneva hadden nooit eerder met glas gewerkt, maar wonnen een wedstrijd die door littala was georganiseerd.

Later in de jaren ‘50 verwierven zij internationale faam voor hun expressieve sculptuurachtige materiaalverwerking. Finse ontwerpers waren ouder en avontuurlijker dan hun Scandinavische collega’s en stilistisch gezien excelleerden zij in textielen meubelontwerp. Textiel was sterk vertegenwoordigd met abstracte, kleurige, gezeefdrukte patronen op een monochrome achtergrond. Het werk van Marimmekko was ook prachtig en wordt nog steeds geproduceerd.

Fins design zat minder vast aan traditionele ambachtelijkheid dan in de buurlanden, maar kreeg zijn prikkels uit alle ontwerpdisciplines. Toch stralen de gebogen-triplexmeubels van Finlands grote ontwerper Alvar Aalto traditie en ambachtelijkheid uit. Na de oorlog werden ze nog steeds geproduceerd als klassieke stukken van de moderne vormgeving.