Streamlining

Historiek

Streamlining   (1930-1950) is een interpretatie van de machine-esthetiek die vaak botste met de functionele idealen van de internationale stijl.  (streamlining = stroomlijnen). Waar het functionalisme probeerde om zaken uit elkaar te halen en opnieuw in elkaar te zetten als een serie verbonden delen, was streamlining de kampioen van het naadloze geheel, een efficiënt en geïntegreerd glad silhouet. Maar men hield daarbij wel de functionaliteit in het oog en die werd, in een tijd dat grote behoefte ontstond aan massatransport, voor het ontwerp van vliegtuigen, treinen en schepen steeds noodzakelijker.

Exponenten van streamlining beschouwden snelheid als “de essentie van de moderne tijd”. Daarom werd de vorm gebruikt die voor snelheid het meest bevorderlijk was: het ei of de druppel. Deze vormgeving sprak tot de verbeelding van het publiek dat er het symbool van de vooruitgang in zag.

Het gevolg van streamlining was niet alleen dat snelheid tot uitdrukking kwam in de voorwerpen, maar ook dat de aandacht werd afgeleid van de intrinsieke werking van het object. Streamlining verborg, net als de moderne stijl, alles: het goede, het slechte en het lelijke. Bakeliet, een harde kunsthars die zeer geschikt was voor het maken van gestroomlijnde vormen, werd in die tijd voor veel ontwerpers het standaardmateriaal.

Eind jaren ‘40 van de 20e eeuw werd streamlining niet langer alleen om functionele redenen gebruikt, maar ook voor de vorm. Het stroomlijnen werd steeds meer gebruikt voor restyling in plaats van voor nieuw ontwerp.

Ontwerpers als Norman Bel Geddes en Raymond Loewy hadden geen boodschap aan het feit dat de schoonheid van een voorwerp geen afgeleide was van zijn functie, zolang het er niet expliciet mee in tegenspraak was. Hierdoor was alles van toasters tot trailers gestroomlijnd. De stijl had grote invloed op de Amerikaanse industrie.

Jaarlijkse restylingprogramma’s stimuleerden een beperkte stilistische duurzaamheid en consumenten werden onbewust meegezogen in de voortdurend veranderende trends en modieusheid. Hoewel verouderende functionaliteit inherent was aan technologische evolutie, had stilistische veroudering dit morele alibi niet. Zelfs kinderspeelgoed kon niet aan streamlining ontsnappen. Zoals een criticus opmerkte: ‘streamlining is geoorloofd bij een driewieler omdat de jongere generatie de nieuwste snufjes op speelgoedgebied verwacht.”